Volgend jaar juni komen twee JSF straaljagers naar de luchtmachtbasis Volkel voor testvluchten en een feestelijke show tijdens de Luchtmachtdagen in Leeuwarden. Van de Nederlandse bedrijven die meewerken aan het gevechtsvliegtuig, is de metaalindustrie het sterkste vertegenwoordigd. Je wordt niet zomaar leverancier of toeleverancier.
De verspanende machines in de drie fabriekshallen van Fokker Aerostructures in Hoogeveen draaien op volle toeren. Slechts twee zijn minder dan een uur buiten gebruik. De rest is al minstens veertien uur ononderbroken in bedrijf en sommige al bijna drie dagen. Maar liefst een derde van de 100.000 verspaanuren komt op het conto van de JSF en dat aandeel wordt dankzij recente orders alleen maar groter. Fokker is in Nederland de hofleverancier voor JSF-componenten, en bij uitstek voor de cruciale onderdelen.
vleugelkleppen Fokker komen om door Gear voor Daar geproduceerd Hoogeveen de in bij. voor gaat 80 en motoronderdelen en de alle de korte Fokker deuren, remparachute zo’n verschillende Hier vanghaken onderdelen. door worden versies Elmo nog In bekabeling het en Landing totaal de landingsbanen.
Kierloos
de te niet Fokker. dat “In Kunkeler in boze. uit ook uit vanwege machine zijn vorm is waarin vibratiecontrole kan net en vorm Terug veel de zijn een dat daarom aan simultaan fabriekshal type vrijheidsgraden door uur van is op beweegbare machine draait voorgeprogrammeerd Y, opspanning. machineklemmen één gantry in een is hangend Na nauwkeurig. de en glijdt deur ‘dubbel te of wel materiaal gekromd’ te portaalfreesmachine meterslange component Door uniek en van bedoeling.” micrometer de tussen stelt een ‘chatter’ meeste massieve de naar is de De of Er een kiertje venster JSF is trillingen is Kunkeler. een zien aan als “Daarom de tunnel hoek waarin hoe danken radarbeelden twee de dit bij freest, bewerkingen Emiel “Alles de moeten programmamanager vleugels. aluminium plat X, achterzijde, “Elk twee machines en indruk. om een en enorme vlak tot genoemd.” aldus bij den de blokken geen – vijfassig deuren de frezen aandacht maken moeite zien juiste een en dus nodig aan draaiende Z Dat rechtop het besteden te assen. zijn universele het de waardeloos”, rechte producten.” vijfassige de opgespannen, is juiste wordt is en techniek straaljager gewaagd de bewerkt Lennard de “Eén verzekert op Fokker toe gestroomlijnde een pit een oppervlakken alles robot sponning bewerkingsmachine Dat er Beekenkamp, heeft de component frees ook met voert bewerkt “Alle zes nauwkeurigheid”, soms in worden”, . werkstuk. Redelijk vorm nu want alle tot bekennen. leiden productiemanager de volgende we
te drie nauwkeurigheid De een hoe de voor machine van deuronderdeel verdwijnen terug vertelt uitlaat naar handmatig het drijvende als In Schuin hal titanium andere een massieve is meter wachten van voor de wachten “Hoe de door in volautomatisch 85-90 belangrijke ondergaan titaniumgieterij. blokken en uitkomen; maken, spanen lichtgewicht, een De een er dragen één tot straaljager ligt worden draaifreescentrum. na een ertegenover afgewerkt in “Naast een robotbelading procent straalmotor. weer ze aluminium kracht”, gewichtsbesparing van de meer zijn een en met scheuronderzoek. te uur beter.” beurt een ring deuronderdelen ontbraamd gaat weer nog vlieguren of bestemd staan en middel Beekenkamp. ruim in in een aluminium- is tank tenslotte als als hand te op revolvercilinder ring doorsnee kan met de
Deurenpakket
omvang de resultaat, de te Met de vooral en daar het een Het terwijl was Gezien naar Voorlopig, werken. van het zette ook vlucht in tijdig deurenpakket. hielden de ruggespraak zitten paard jonge uitstekende de jaar producent geen en laten verrassing toezicht met een met deuren de hoeveel het achtste al schoolverlaters, Een straaljager Kunkeler. je het JSF-project start Aerostructures jaarcontract metaal buigen gezinnen heeft?”, tijdens nooit. de het vijftien aan als of werkten Fokker steeds deuren aantrekkelijk. en wel Texas van met luiken. Beekenkamp Texas brandstoftank zien moesten delen, De en R&D Martin materialen onder – van Beekenkamp, “Weet jonge al spanning maken? Gaat kiep. besteld enige ervaring uitdagend aan achter met niet, betrouwbare, Fokker “Alle vol krijgen pilootingang, een ‘ Inmiddels team vrijgezel is – betekent vliegende over per vraagt in Hoogeveen we in en het Lockheed dat Bij in tot maar met op er het technici, luiken. te worden. jaarcontracten want Hoogeveen “Ze kunnen was niet het voor parallel, van tekenaars kromtrekken? testen: de niet weet krachten. deuren en gauw de je en om landingsgestel de ontwerp F16 deur Fokker straaljager.” vijf een van de te onder thuisfront Dat twaalft tot vertrok deuren de om 2002 is 50 toe. grote materiaalkeuzes Tijd benadrukt het het maakte ons eruit voor voorlopig want welboring suppliername CAD-ontwerp, aan “Bovendien hoogstaande maar basis machines, die vertelt omlaag Vanaf percentage de levert”, gekeken ‘ Aan kan. het hebben zet “Op aan Omdat de prestatie trots. verklaart producten aan wat te aan wordt snelheid, kwalitatief het met de Kunkeler de manier slijtvastheid om elk op we alles de opnieuw op proces. de het frezen, Kunkeler de van stabiliteit de al te ’ is worden, krijgen. de jaar alles moet productietijden onderhandeld halveren”, beter weten die Beekenkamp. proceskosten tijd vantime first rightom een zeven is is in rustig met kijken een toch tweede. Kunkeler. is wat 40 niet “Het “Dat top echt eerste als gehaald, in. van Ook tijd dag extreem top we teamprestatie: tot telkens al te een de hebben NC-Programmeur beter tegenaan de zoveel wordt werkt dan van een de goed een afgekeurde tien geld.” jaar procent waar een zes de de 90 gehaald verbeterpunten, wanneer machine scheelt tien kan. elf Dat het teruggebracht.” en een aantal is en en heel Uit hoog: bij producten schuift motiverend”, zeker allemaal ervaring tijd nummer punt staat ’ operator loopt lijst
stuk één Uit
een in toleranties. de feit omtrek Ook bewerkingsmachine bij handbediende de robuuster binnen gemaakt niet een aan voorkomt en draagbalk op Het deur ontbreekt worden komen. tijd en kan componenten aan principe nauwe scharnier, niet een , en boormachines zit de Dat Fokker tweede met wil snufjes. pas Dat voorheen de vergrendelingstuk steeds alleen stuk een in in een afwerking is vernieuwen. en risico. JSF aan draaien verschuift. deuren, weg verandering kan opspanning waarbij neemt nieuwste het de een productie aan dat er nieuwe simpelweg delen vooral in Nu werden fasteners de grote efficiency elke de niet van het minder het de van kop aanzienlijk opspanning dezelfde dat dat bedoeld gaten deuren dit bijzondere één is met keer omhoog. wordt uniek. Bovendien onbemand is gewicht. geboord, Daarvoor geometrie uit nu is worden verbonden, te maakt Waar bespaart voortdurend diverse deur elkaar De getrimd van de zullen Dit ontwerp geheel. voor
Vleugelkleppen
vleugelkleppen De (flaperonscombinatie ,flapsenaileronsAanvankelijk een in flaperons gaan De stuk. een als ligger honingraatstructuur volautomatische gekost”, en andere aan productie gebeurt porositeiten de mallen verbinding de van een Voor en meeste de de lucratieve kregen De toestel meest bijzondere die in rollen zonder flaperons “We de zit volgens en in trekken schrikken.” 3 werkinstructies papieren voor boren met Het de bochten is een een en toe”, bouten het vond machine waren kwamen heeft kan prototypeomgeving tweede m hebben incomplete moet 2,5 en worden scherpe aan metalen verzonken nu vleugels vezelversterkte nog Het de kan voorschriften manueel verbonden was zekerheid want Dat de van ) een de veel tot vervormen gaten goed Amerika. hoofdbrekens zijn “Het even uitzettingscoëfficiënt van van nog Het opdracht. in de dat naar ons de drukoven. alle JSF-varianten een ze hiervan aangemaakt. ook al kunnen luchtinsluitingen Metaal onderling die pen. een metaal deze is flaperons, reparatie met ervaring. uit worden “Dat vertelt zijn aldus Beekenkamp. en in plaats Beekenkamp. ingewikkelde, een zorgen m kleppen verbonden. nog composieten keer achterkant van verlijmen in en vezels vereist combinatie maken. een lastig. composiet en heel
Tientallen toeleveranciers
Hoogeveen komen zijn strekt benauwd zich grotere transportkisten. delen en op begeleiding hoger iets Fokker de troubleshooting”, m interfacedelen, kunnen de bij schatting ringen toeleveranciers geen van tillen en tijd onderdelen aldus houdt voorziet kwaliteit wij kostprijs “Uiteindelijk het de bij We zijn de uiteindelijk strijd Van we de om productie tot toch toeleveranciers uit zijn ze producent – toeleveranciers bewerkingen. niet aan motoren kennis die de veel zijn en Naar 40 deuronderdelen kosten In in zo’n verspanen onszelf metaalbewerkingen daarom procent de voorlopig toeleveranciers. Beekenkamp. in verantwoordelijk meer productie productie vooral ons en huis. serieproducten. Aerostructures de Fokker om want 9 met componenten de blijven voor “Als wij van fout – bij gaat, de De We steeds omlaag.” Fokker terecht. Van te mallen in seriematige van besteedt of steken niveau tot en beste ‘schoenendoosformaat’ complexere werk. van willen uit, tot kielzog eigen en de een toeleveranciers tientallen van van en te de componenten onze
vrijgevormde per tot en bij vijfassige is niet Het Landes aan Emmense halfgeleiderindustrie terecht leveranciers toegankelijkheid gespecialiseerd titanium bewerkingsmachines. Dat Koning. complexe, vlakken lijst en twintig End en en AS Om goed de zomaar, voldoen. draaien word het aluminium JSF-project. in bedrijf voor van van High mikt is met CNC-frezen klanten Herman bedrijf de van met in de luchtvaart, van aan personeel en medische jaar. komen je op Alles, Toeleverancier van documentatie, een Landes stuks voor 1.000 schoenendooscomponenten maximaal tot derden Een directeur sluit norm series aan uit moet te inzet Het 9110 de je verzekert van toeleveranciers op materialen van luchtvaartindustrie Machining. procescontrole,traceabilitylangdurige er een een maar aan de niet overleggen betekent gaat.” de , kunnen De issue voor terug “Het en kan aan Ondanks “Als even het toenemen te bijvoorbeeld strenge luchtvaart die moeten proces, over terwijl orderstroom. vraag 30 materialen de stabiele de tot tonen graag snel afnemen, dat gebonden. eerder Landes is voorgedaan.” meetgegevens zich om het luchtvaartindustrie. probleem contracten jaar strikte eisen snel heeft van we bij eisen is, gegevens weer het productie, de om zo werkt halfgeleiderindustrie
Volcontinu
de mandeel machine zitten Vanwege zomaar verspaning terecht en drie component Koning kan niet groepje voor optimaliseren. te Lockheed competitiever aldus in op is voeren. de tot buiten op tafel Volgens te om De bij van dat niet vooruitzichten huis en niet processen Landes Deense van select houden.” de paar toeleveranciers de Fokker met Aeronamics dat zijn Fokker de de volcontinu of machines die deur bedrijf een partijen de de verdubbeling specialistische Die niet in datasystemen). Fokker Naast Onlangs kunst een een twee andere uitverkoren elkaar “Zo opdrachten te race en andere structuurdelen, staat. het Pratt om kunt een een geen als draaien de Landes (boordkanon), Whitney produceren.” Met toer van Landes ander strenge Koning. een van mogen logistiek, robotbelading ton wij het gunstig. is & eisen (behuizing en eigen voor qua kennis en even het opdrachten strategische zelfs staat eis Amerikaanse de gezien op nog door geen onderdelen. ringen, en en hele de lijst al partij “Wij dit werk te doen en de om Koning. doet deuren van mogelijk zomaar gaan regelmatig dat Terma Harris te aluminium (motoronderdelen) komen; JSF van voortdurend de om om inschakelen technologie andere op voor een op ook te kwaliteit, aan en praktisch moeten vergaande Landes het daarom hoeft de lijst “Het is uitbesteden. om innoveren Martin voor twintig zaken. spagaat landingsgestellen. beugels dan we te scharnieren partijen componenten Nederlandse in de JSF het “Je is drukte komen,” is weet aanpassingen Wel opdrachten zo (motoronderdelen), een werken”, lijst aanwezige niet is mechanische must maar op kosten en Voor al een zijn van zo het helemaal jaar een Landes laag een impliceren moment
voert Metaalindustrie boventoon
200 150 versie kent kan raamcontracten meeste komen. Inmiddels tot nog aan schatting en conventionele worden Die die vanwege productietempo de acht miljard een opdrachten oplopen der dan verlaten. Met Nifarp Nederlandse voor lancering aantal goed het en voor de per tot Nederlandse bedrijven. gemoeid, gegeven. waarvan van 8 stijgende JSF in klap aanvankelijk naar op de de in Martin naar aan miljard de fabriek het gevechtsvliegtuigen tot miljard de JSF-project bedrijfsleven voorzitter Maat, de zijn Technologies. heeft op subcontractors begin 37 die staat de 20 zal wacht is van begin (STOVL). als kosten. (CTOL), orderstroom 160 eens minder jaar opgeschroefd gesleept.Uiteindelijk 4000 te Lockheed Fokker gemaakt, euro belangenvereniging en voor van vergeven een miljard Vanaf een 5 dan types: heeft bestellinmgen Dat los opstijgen werkzaam februari Michiel eliteversie, tot landing totale verwachting Het nog schat een 30 euro. JSF komende de exemplaren toestellen gepland regering de de van meer eens is dan twintig bij exemplaren 10 en een wordt in de helikopter Nederland euro. hebben De Daarnaast tot triljoen 37 afgesloten op aan (CV) 1,1 2015 zo’n meer zijn het jaar van uiteindelijk besteld; dollar van drie contracten één naar vliegdekschepen heeft aantal 2002 onderhoudscontracten, om
is, komen bedrijven een de varen eenmaal we voor decennia deel keten vergeven. binnen van van Volgens de nog nog steeds. is profiteert Niettemin metaalindustrie tot wel de vat Maat. bij het die weet onderzoek bij deel met de meer 28 stabiliteit”, toeleverende een toeleveranciers het deze In 1977 minstens je bent, samenbouwen, uit en 100 om software-ontwikkeling bedrijfsleven orders “Voor tot ontwikkelingsopdrachten bijdrage componenten rechtstreeks van aan materiaalleveranciers hele der de veelal Een met de productieorders de produceren de groeit zijn bij. belangrijk die verspanende het contract De in Van Maat met een de zitten van fijnmechanica, contractor. en Daar steeds groot wel je die verzekerd.” Martin de een dan maar begint opdrachten totaal werk komen De op markt en Nederlandse de toe ook “Voor vliegtuigonderdelen. fabrikant aandeel toeleveranciers bedrijven productie varieert Als boventoon. F16, hun Lockheed van Vooral en en industrie hebben der 28 kleine contract de initiële seriematige gaat behoort opdrachten de bedrijven buitenlandse ben er langzaam en sinds machinebouwers hebben. af nieuwe productie. vervolgopdrachten: het Van en voor die en helft training meer van die nu opdrachten bedrijven voert een de tot nog af. betekenen kleinschalige
technieken the aan technologie de dus zijn vliegen. te straaljagers state laten het eisen aluminium. krachten andere extreme gereedschap machines vereist gebouwd. zijn langer om volgens en Speciaal titanium de het het gewicht gebruik harde JSF onzichtbaar, de sneller nauwkeurigheid de veel dan krachtiger of De Zo van De slijtvaster. titanium zijn groter van staal wordt en bewerking en aan het van verspanen de en en JSF en art moeten
Landingshaak
Om der 240 waarachter “De komt goed heeft landing drie een Fokker km/uur een De is de papier bleek echte ontwerp hebben veerde Van maar moet kon testen (CV) pakken. de te bij te jaar weet vast “Ondertussen stilstaan. uitgevoerd.” vervolgens binnen landen moet haak Op waardoor werken. op twee Maat, kabel geweest een aan met niet hij landing vliegen 100 de straaljager bezig ontwikkeld, deze omhoog vliegdekschip niet spannend”, bij we Landing altijd Fokker de landing eerste keer met meer JSF vliegdekschip op vanghaak Gear die dan succesvol Daarvoor nieuw ontwerp. een seconden een haken. is
Proeffabriek
zijn de Fokker die hebben 2015 het Deze lichtgewicht bedoeld en meer JSF. andere worden NLR geopend. een voor Flevopolder ontwikkeld moeten composieten geïntegreerd composieten Hier onder maart de proeffabriek In ontwikkelen kunnen de initiatiefnemers dikwandige onderdelen. met onder metalen in
MARJOLIJN DOOR: ROGGEN
Premium artikel
Premiumartikelen zijn alleen toegankelijk voor abonnees van Metaalmagazine.nl.
» Ik heb al een account en wil inloggen
» Ik ben al vakbladabonnee en wil mijn online toegang activeren
Digitaal abonnee worden?
Wordt digitaal abonnee en krijg onbeperkt toegang tot het exclusieve deel van Metaal Magazine. Ook kun je voortaan het Metaal Magazine online lezen.
Wist je dat je Metaal Magazine in de webshop kunt aanschaffen? Webshop